Những tháng ngày Chủ tịch Hồ Chí Minh sống, học tập và đấu tranh cách mạng trên đất Huế anh hùng

Chủ tịch Hồ Chí Minh sinh ra trong một gia đình nhà Nho yêu nước, ở quê ngoại - làng Hoàng Trù, xã Kim Liên, huyện Nam Đàn, tỉnh Nghệ An. Song thân của Người là cụ Nguyễn Sinh Sắc và bà Hoàng Thị Loan. Thuở nhỏ, cụ Nguyễn Sinh Sắc sống trong hoàn cảnh khó khăn, được nhà Nho Hoàng Xuân Đường nhận về nuôi dạy và gả cô con gái lớn là Hoàng Thị Loan. Sau nhiều năm nỗ lực học hành, cụ Nguyễn Sinh Sắc đỗ Cử nhân khoa thi Giáp Ngọ (1894). Năm 1895, cụ Nguyễn Sinh Sắc vào Huế dự thi Hội nhưng không đỗ. Nhờ vào sự giúp đỡ của cụ Cao Xuân Dục, cụ Nguyễn Sinh Sắc được vào học ở Quốc Tử giám. Để giúp chồng mình có điều kiện ăn học, bà Hoàng Thị Loan đã đưa hai con trai Nguyễn Sinh Khiêm và Nguyễn Sinh Cung theo chồng vào Huế Trong đợt này, gia đình Bác Hồ sinh sống tại Huế trong khoảng 6 năm (1895 - 1901). Từ đó, cậu bé Nguyễn Sinh Cung đến với vùng đất Huế.
Ban đầu, cụ Nguyễn Sinh Sắc mượn căn nhà của trại lính gần Đô Sát viện để làm nơi cư ngụ, nay là ngôi nhà số 112 (số mới 158) Mai Thúc Loan, phường Thuận Lộc, quận Phú Xuân, thành phố Huế. Trong các năm 1898 - 1900, vì hay chữ, cụ được mời về làng Dương Nỗ (phường Dương Nỗ, quận Thuận Hóa, thành phố Huế) dạy học. Nguyễn Sinh Cung cùng anh theo cha đến làng Dương Nỗ và có thời gian học chữ Hán tại lớp của cha mình dạy. Ngôi nhà tranh và một số địa điểm khác ở làng Dương Nỗ đã ghi đậm dấu ấn tuổi thơ của Người.

Năm 1900, cụ Nguyễn Sinh Sắc được đề cử đi làm Đề lại (thư ký) cho trường thi Thanh Hóa. Vì vậy, Nguyễn Sinh Cung quay về ngôi nhà ở đường Mai Thúc Loan sống cùng mẹ. Trong thời gian này, cụ bà Hoàng Thị Loan sinh thêm người con thứ tư, sau đó lâm bệnh rồi qua đời năm 1901, thi hài được bà con láng giềng trong Thành nội đưa lên an táng tại chân núi Tam Tầng. Trong căn nhà nhỏ, Nguyễn Sinh Cung vừa chịu cảnh đau thương mất mẹ, không có sự giúp đỡ của người thân, vừa nuôi em nhỏ. Những năm tháng sống trong khốn khó đó, nhận được sự yêu thương, đùm bọc của bà con xứ Huế đã góp phần hình thành nên nhân cách đạo đức và chủ nghĩa nhân văn của Chủ tịch Hồ Chí Minh.
Nãm 1901, cụ Nguyễn Sinh Sắc thi đỗ Phó bảng, đến năm 1906 thì nhậm chức Thừa biên bộ Lễ, làm quan tại Kinh thành Huế. Nguyễn Tất Thành (lúc nay đã được đổi tên) và anh trai theo cha vào Huế sinh sống và học tập. Trong đợt này, gia đình Bác sinh sống tại Huế từ năm 1906 đến năm 1909. Năm 1906 Nguyễn Tất Thành vào học tại Trường Pháp - Việt Đông Ba. Đây là thời điểm mà Nguyễn Tất Thành được tiếp nhận trực tiếp nền giáo dục Pháp, là nền tảng để sau này Người tìm hiểu kỹ hơn về nước Pháp (đã tiến hành xâm lược Việt Nam), tự đó tìm ra chân lý cứu nước, giải phóng dân tộc.
Đầu thế kỷ XX, các phong trào yêu nước chống Pháp nổ ra mạnh mẽ ở Huế, như Duy Tân, Đông Du, Chống thuế...đã tạo thành một phong trào dân tộc dân chủ rộng lớn chống ách áp bức thực dân.
Với ý thức ủng hộ đồng bào, người thanh niên Nguyễn Tất Thành đã cùng với nhân dân Huế đứng lên tham gia Phong trào chống thuế. Ngày 11 và 12/4/1908, Phong trào chống thuế dâng cao, nhân dân Huế tập trung trước tòa Khâm sứ Trung Kỳ nêu yêu sách giảm sưu, miễn thuế. Hàng nghìn người dân Huế biểu tình, hô vang khẩu hiệu đòi bỏ thuế thân, giảm các thuế điền, thổ trạch, chợ đò... 10 giờ sáng, đoàn biểu tình kéo qua cầu Trường Tiền thì bị bọn lính khố xanh được trang bị súng ống chặn lại. Đoàn vẫn xông lên, đến bờ Nam sông Hương thì chúng xả súng bắn vào đoàn biểu tình. Nhiều người đã hy sinh và bị thương. Cuộc đấu tranh với địch kéo dài trong mấy ngày liền cuối cùng chúng phải nhượng bộ và thực hiện một số yêu cầu của nhân dân. Trong cuộc đấu tranh này, Nguyễn Tất Thành nhận làm thông ngôn, phiên dịch những yêu sách của đồng bào. Đây là hành động cách mạng mở đầu cho sự nghiệp cách mạng lớn về sau của Người. Sau cuộc đấu tranh này, Nguyễn Tất Thành bị thực dân Pháp theo dõi. Tháng 8/1908, với tên gọi Nguyễn Sinh Côn, Người vào học tại Trường Quốc học Huế. Học tại đây một thờì gian, Nguyễn Tất Thành rời Huế, đi vào các tỉnh phía Nam rồi ra đi tìm đường cứu nước.
Ngày nay, Huế vinh dự và tự hào khi có đến gần 20 di tích, địa điểm di tích có liên quan đến Chủ tịch Hồ Chí Minh trong những năm tháng Người cùng gia đình sống, học tập và đấu tranh cách mạng tại Huế. Với vị thế của một đô thị di sản, Đảng bộ thành phố Huế tiếp tục làm tốt hơn nữa công  tác bảo tồn và phát huy giá trị các di tích mang đậm dấu ấn của Người. Đây cũng là sự tri ân sâu sắc của Đảng bộ thành phố Huế đối với công lao to lớn của Chủ tịch Hồ Chí Minh.