Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến lần thứ nhất đối với dự án Bộ luật TTHS (sửa đổi)

Tham dự phiên họp có PGS.TS Nguyễn Hòa Bình, Ủy viên Trung ương Đảng, Viện trưởng VKSNDTC, Trưởng Ban soạn thảo Bộ luật Tố tụng hình sự (sửa đổi) và các đồng chí Phó Viện trưởng VKSNDTC: Lê Hữu Thể, Nguyễn Văn Khánh; đại diện Lãnh đạo Bộ Công an, Bộ Tư pháp, Ban Nội chính Trung ương, TANDTC và một số bộ, ngành có liên quan.

Trình bày tóm tắt Tờ trình dự án Bộ luật Tố tụng hình sự (sửa đổi) tại phiên họp, Viện trưởng VKSNDTC Nguyễn Hòa Bình nêu rõ, Bộ luật Tố tụng hình sự (sửa đổi) được xây dựng trên cơ sở đảm bảo tính khoa học, tiến bộ và có tính khả thi cao, thể chế hóa đầy đủ, đúng đắn các chủ trương cải cách tư pháp của Đảng và Hiến pháp năm 2013; là công cụ pháp lý để đấu tranh hữu hiệu với mọi loại tội phạm, tháo gỡ căn bản những vướng mắc, bất cập trong thực tiễn; tăng cường trách nhiệm của các cơ quan tố tụng trong việc tôn trọng, bảo vệ, bảo đảm các quyền con người, quyền công dân.

Bộ luật Tố tụng hình sự lần này được xác định là sửa đổi căn bản, toàn diện. Trên cơ sở đó, dự thảo Bộ luật có 483 điều, được bố cục 9 phần, 38 chương. So với Bộ luật Tố tụng hình sự năm 2003, dự thảo Bộ luật tăng thêm 137 điều. Trong đó, bổ sung 166 điều mới, sửa đổi 290 điều, giữ nguyên 27 điều, bãi bỏ 19 điều.

 

Viện trưởng VKSNDTC Nguyễn Hòa Bình trình bày Tờ trình dự thảo Bộ luật

Về kết cấu, Bộ luật được thiết kế khoa học hơn, theo trình tự tố tụng từ khởi tố đến điều tra, truy tố, xét xử, thi hành án và gắn với các chủ thể tiến hành tố tụng ở mỗi giai đoạn. Cùng với đó, dự thảo Bộ luật có nhiều nội dung mới và tiến bộ như việc hoàn thiện các nguyên tắc cơ bản của tố tụng hình sự; quy định rõ nhiệm vụ, quyền hạn của từng cơ quan tố tụng, tạo điều kiện để các cơ quan thực hiện tốt trách nhiệm luật định; tăng quyền, tăng trách nhiệm cho Điều tra viên, Kiểm sát viên, Thẩm phán; quy định cụ thể trình tự, thủ tục trong từng giai đoạn tố tụng nhằm tháo gỡ vướng mắc, bất cập của thực tiễn; đổi mới chế định chứng cứ và chứng minh; quy định chặt chẽ các biện pháp cưỡng chế tố tụng; về đảm bảo quyền bào chữa của người bị buộc tội, đảm bảo nguyên tắc tranh tụng trong xét xử, đảm bảo nguyên tắc suy đoán vô tội, thời hạn tố tụng; về các biện pháp chống bức cung, nhục hình, tăng cường kiểm tra, giám sát, kiểm sát hoạt động tố tụng hình sự.

Thảo luận tại phiên họp, đa số các ý kiến thống nhất với nội dung cơ bản của dự thảo Bộ luật Tố tụng hình sự, đồng thời thảo luận về các vấn đề còn có ý kiến khác nhau như: Về quyền của người bị bắt, bị tạm giữ, bị can, bị cáo không buộc phải đưa ra lời khai chống lại chính mình hoặc buộc phải nhận mình có tội.

Theo Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp của Quốc hội Nguyễn Văn Hiện, thì việc khai hoặc không khai và khai báo như thế nào được coi là quyền mà không phải là nghĩa vụ của người bị bắt, bị tạm giữ, bị can, bị cáo, do đó họ có thể thực hiện hoặc không thực hiện quyền này.

Về quyền của bị can đọc, ghi chép tài liệu trong hồ sơ vụ án, đa số ý kiến đề nghị: Để thực hiện quy định của Hiến pháp năm 2013 về bảo đảm quyền bào chữa của người bị buộc tội, trong trường hợp bị can không có người bào chữa thì phải được quyền đọc, ghi chép tài liệu trong hồ sơ vụ án liên quan đến việc buộc tội họ. Đồng tình với nội dung này, Thứ trưởng Bộ Công an Lê Quý Vương cho rằng, để bị can thực hiện tốt hơn quyền tự bào chữa trong trường hợp không có người bào chữa và khi bị can có yêu cầu thì việc quy định cho bị can đọc, ghi chép một số bản sao tài liệu quan trọng trực tiếp liên quan đến việc buộc tội họ là cần thiết và khả thi.

Về bắt buộc ghi âm, ghi hình hoạt động hỏi cung bị can, dự thảo Bộ Luật quy định bắt buộc phải lập biên bản khi tiến hành hỏi cung, trường hợp xét thấy cần thiết có thể ghi âm hoặc ghi hình hoạt động này. Bày tỏ quan điểm vấn đề trên, Phó Trưởng Ban Nội chính Trung ương Nguyễn Doãn Khánh cho rằng, việc ghi âm hoặc ghi hình là cần thiết trong quá trình tạm giữ, tạm giam bị can và hoạt động hỏi cung bị can để chống bức cung, nhục hình, mớm cung, bảo đảm tính minh bạch, tăng khả năng kiểm soát đối với hoạt động tố tụng hình sự.

Về trường hợp bắt buộc phải mời người bào chữa, theo dự thảo Bộ luật việc chỉ định người bào chữa được thực hiện trong những trường hợp bị can, bị cáo về tội theo khung hình phạt có hình phạt chung thân hoặc tử hình. Tán thành với ý kiến trên, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Phan Trung Lý nêu rõ cần mở rộng trường hợp bắt buộc mời người bào chữa cho bị can, bị cáo về tội theo khung hình phạt có mức cao nhất là tù chung thân thay cho mức cao nhất là tử hình như hiện nay.

Về biện pháp điều tra đặc biệt trong tố tụng hình sự, Chủ nhiệm Hội đồng dân tộc Quốc hội Ksor Phước đề nghị nếu quy định những biện pháp này thì phải nói rõ và nêu trong Bộ luật, quy định rõ cơ quan, cá nhân nào có thẩm quyền áp dụng những biện pháp này, thẩm quyền phê chuẩn của các cơ quan tố tụng trong các trường hợp khác nhau.

Về thẩm quyền của Hội đồng giám đốc thẩm, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Phan Trung Lý cũng đề nghị thống nhất để Hội đồng giám đốc thẩm có quyền sửa bản án nhưng phải quy định chặt chẽ điều kiện áp dụng.

Bên cạnh đó, một số ý kiến cũng cho rằng nhiều vấn đề quan trọng được sửa đổi trong dự thảo Bộ Luật chưa được nêu rõ; nhiều điều luật sửa đổi, bổ sung, bãi bỏ chưa rõ nêu rõ lý do, một số vấn đề còn có ý kiến khác nhau nhưng Ban soạn thảo chưa thể hiện chính kiến.
 

Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Sinh Hùng phát biểu

Phát biểu tại phiên họp, Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Sinh Hùng cho rằng việc sửa đổi Bộ luật Tố tụng hình sự cần tuân thủ, bám sát Hiến pháp năm 2013, đồng thời cần phải tiếp tục kế thừa những nội dung còn phù hợp với tình hình thực tiễn hiện nay. Theo Chủ tịch Quốc hội điều quan trọng là làm sao để xây dựng một Bộ luật thật sự chặt chẽ, đề cao trách nhiệm của từng cá nhân và cơ quan thực thi nhiệm vụ, đồng thời phải đảm bảo tôn trọng và bảo vệ quyền con người, quyền công dân.
 

 

Phó Chủ tịch Quốc hội Uông Chu Lưu phát biểu

Kết luận phiên họp, Phó Chủ tịch Quốc hội Uông Chu Lưu bày tỏ thống nhất cao với những nội dung cơ bản dự thảo Bộ luật Tố tụng hình sự (sửa đổi), đồng thời đánh giá Bộ luật đã được VKSNDTC chuẩn vị công phu, nghiêm túc, có một bước tiến rất lớn so với Bộ luật TTHS hiện hành, đáp ứng đủ các điều kiện để trình Quốc hội tại kỳ họp thứ 9 được tổ chức vào tháng 5 tới.

Phó Chủ tịch Quốc hội đồng tình với ý kiến thẩm tra của Uỷ ban Tư pháp Quốc hội và các ý kiến thảo luận của đại biểu tại phiên họp. Đồng chí yêu cầu Ban soạn thảo Bộ luật tiếp thu các ý kiến trên, rà soát bổ sung hoàn thiện các điều khoản của Bộ luật đảm bảo xây dựng dự thảo Bộ luật TTHS (sửa đổi) chặt chẽ, khoa học, thể chế hóa đầy đủ tinh thần của Hiến pháp 2013 và định hướng cải cách tư pháp, tháo gỡ được những khó khăn, vướng mắc trong thực tiễn hiện nay.