Một số bài học kinh nghiệm đối với các trường hợp Tòa án trả lại đơn khởi kiện của đương sự

Vụ việc thứ nhất: Việc đại diện 498 hộ kinh doanh tại chợ Nghĩa Tân, quận Cầu Giấy, thành phố Hà Nội khiếu nại quyết định giải quyết khiếu nại của Chánh án Tòa án nhân dân thành phố Hà Nội đối với thông báo trả lại đơn khởi kiện của Tòa án nhân dân thành phố Hà Nội.

Nội dung vụ việc: Ngày 20/3/2012, đại diện 498 hộ kinh doanh tại chợ Nghĩa Tân, quận Cầu Giấy, Hà Nội khởi kiện đối với Quyết định số 394/QĐ-UBND ngày 24/01/2011 của UBND thành phố Hà Nội.
Ngày 09/4/2012, Tòa hành chính - Tòa án nhân dân thành phố Hà Nội ra Thông báo số 36/TB-TA trả lại đơn khởi kiện cho người khởi kiện.
Ngày 13/4/2012, người khởi kiện khiếu nại đến Chánh án Tòa án nhân dân thành phố Hà Nội đề nghị xem xét thụ lý đơn khởi kiện bị trả lại.
Ngày 04/5/2012, Chánh án Tòa án nhân dân thành phố Hà Nội ra Quyết định số 604/QĐ-GQKN về giải quyết khiếu nại đối với đơn khiếu nại của người khởi kiện có nội dung: Giữ nguyên nội dung Thông báo số 36/TB-TA ngày 09/4/2012 của Tòa Hành chính Tòa án nhân dân thành phố Hà Nội.
Không đồng ý với quyết định giải quyết khiếu nại, người khởi kiện tiếp tục khiếu nại tới Viện kiểm sát nhân dân tối cao.

Việc Chánh án Tòa án nhân dân thành phố Hà Nội ban hành Quyết định giải quyết khiếu nại số 604/QĐ-GQKN với nội dung giữ nguyên nội dung Thông báo số 36/TB-TA ngày 09/4/2012 của Tòa hành chính Tòa án nhân dân thành phố Hà Nội trả lại đơn khởi kiện cho người khởi kiện là đúng thẩm quyền. Tuy nhiên, theo quy định cụ thể tại khoản 1 và khoản 2 Điều 110 Luật Tố tụng hành chính về Khiếu nại, kiến nghị và giải quyết khiếu nại, kiến nghị về việc trả lại đơn khởi kiện thì ông Chánh án Tòa án nhân dân thành phố Hà Nội chưa thực hiện đúng quy định về thời hạn giải quyết khiếu nại (trong thời hạn 03 ngày làm việc, kể từ ngày nhận được khiếu nại về việc trả lại đơn khởi kiện, Chánh án Toà án phải ra một trong các quyết định giải quyết khiếu nại).

Vụ việc thứ hai: Việc Doanh nghiệp tư nhân Tam Đảo (người khởi kiện) khiếu nại tới Viện kiểm sát nhân dân tối cao về việc Chánh án Tòa án nhân dân thành phố Hồ Chí Minh ra Quyết định khiếu nại số 47/2012/QĐGQKN-HC ngày 28/02/2012 đối với khiếu nại của đương sự về việc Tòa án nhân dân thành phố Hồ Chí Minh ra Thông báo số 2683/TATP ngày 26/9/2011 trả lại đơn khởi kiện của người khởi kiện.
Nội dung vụ việc: Ngày 02/09/2011, người khởi kiện có đơn khởi kiện gửi Tòa án nhân dân thành phố Hồ Chí Minh đối với ông Vũ Huy Hoàng, Bộ trưởng Bộ Công Thương với nội dung: Việc ban hành Thông tư liên tịch số 12/2007/TTLT-BTC-BTM-BCA ngày 28/12/2007 có một số điều vi phạm nghiêm trọng pháp luật, các cơ quan ban ngành thuộc Bộ trưởng quản lý đã áp dụng Thông tư này để ra quyết định hành chính xử phạt sai số tiền 2.500.000.000 đồng gây thiệt hại nghiêm trọng cho DNTN Tam Đảo và việc không hủy bỏ Thông tư này là thể hiện hành vi thiếu trách nhiệm trong quản lý Nhà nước, yêu cầu Tòa án xử buộc ông Bộ trưởng hủy bỏ ngay Thông tư liên tịch, bồi thường số tiền thiệt hại của doanh nghiệp.
Ngày 26//9/2011, Tòa án nhân dân thành phố Hồ Chí Minh có Thông báo số 2683/TATP trả lại đơn khởi kiện cho người khởi kiện với lý do: "DNTN Tam Đảo yêu cầu Tòa án hủy Thông tư số 12/2007/TTLT-BTC-BTM-BCA ngày 28/12/2007 của Bộ Tài chính - Bộ Thương mại - Bộ Công an là không thuộc thẩm quyền giải quyết của Tòa án".
Ngày 02/10/2011, người khởi kiện có đơn khiếu nại gửi Chánh án Tòa án nhân dân thành phố Hồ Chí Minh. Ngày 28/02/2012, Chánh án Tòa án nhân dân thành phố Hồ Chí Minh đã ban hành Quyết định giải quyết khiếu nại số 47/2012/QĐGQKN-HC có nội dung "Giữ nguyên việc trả lại đơn khởi kiện nêu tại Thông báo trả lại đơn khởi kiện số 2683/TATP ngày 26/9/2011 của Tòa án nhân dân thành phố Hồ Chí Minh".
Chánh án Tòa án nhân dân thành phố Hồ Chí Minh kéo dài thời gian giải quyết khiếu nại của DNTN Tam Đảo, sau 05 tháng mới ban hành Quyết định giải quyết khiếu nại là vi phạm nghiêm trọng thời hạn trả lời khiếu nại đối với người khởi kiện.
Vụ việc thứ ba: Ông Vũ Năm khiếu nại Quyết định giải quyết khiếu nại số 01/2012/QĐ-GQKN ngày 13/02/2012 của Chánh án Tòa án nhân dân tỉnh Hải Dương đối với đơn khiếu nại về Thông báo trả lại đơn khởi kiện số 09a/2012/TB-TA ngày 09/01/2012 của Tòa án nhân dân tỉnh Hải Dương.
Nội dung vụ việc: Ngày 16/05/2008, UBND tỉnh Hải Dương ban hành Quyết định số 1662/QĐ-UBND về việc phê duyệt dự án đầu tư xây dựng công trình cải tạo, nâng cấp đường Nguyễn Thị Duệ, thành phố Hải Dương.
Ngày 19/01/2009, UBND tỉnh Hải Dương ban hành Quyết định số 288 về việc thu hồi 3.009,8 m² đất để cải tạo nâng cấp đường Nguyễn Thị Duệ, thành phố Hải Dương, trong đó có một phần diện tích đất của gia đình ông Vũ Năm.
Không đồng ý với Quyết định số 288, ông Vũ Năm khiếu nại đến Chủ tịch UBND thành phố Hải Dương.
Ngày 05/09/2009, Chủ tịch UBND thành phố Hải Dương có Quyết định giải quyết khiếu nại đối với việc khiếu nại của ông Vũ Năm không đồng ý với quyết định giải quyết của Churtichj UBND TP. Hải Dương và ông Vũ Năm tiếp tục khiếu nại tới Chủ tịch UBND tỉnh Hải Dương.
Ngày 08/11/2011, Chủ tịch UBND tỉnh Hải Dương ban hành Quyết định số 3100/QĐ-UBND giải quyết khiếu nại của ông Vũ Năm, nội dung quyết định không công nhận khiếu nại của ông Vũ Năm, giao UBND thành phố Hải Dương thực hiện bồi thường theo đúng quy định hiện hành đối với phần diện tích đất ở 1,6 m2, phần diện tích 26,248 m² còn lại phải tính toán chính xác để hỗ trợ theo đúng quy định của pháp luật hiện hành; rút kinh nghiệm và việc xác minh, giải quyết đơn khiếu nại của ông Năm còn có nội dung chưa chính xác; công khai quyết định giải quyết khiếu nại (lần 2) này của Chủ tịch UBND tỉnh với nhân dân địa phương để hiểu và đồng thuận. Trong thời hạn 30 ngày, kể từ ngày nhận được quyết định, nếu không đồng ý với quyết định, ông Năm có quyền khởi kiện vụ án hành chính.
Ngày 01/12/2011, ông Năm khởi kiện Quyết định số 3100/QĐ-UBND tại Tòa án nhân dân tỉnh Hải Dương.
Ngày 09/01/2012, Tòa án nhân dân tỉnh Hải Dương có Thông báo số 09a/2012/TB-TA về việc trả lại đơn khởi kiện của ông Vũ Năm với lý do Quyết định số 3100/QĐ-UBND không thuộc đối tượng khởi kiện vụ án hành chính.
Ông Vũ Năm khiếu nại đến Chánh án Tòa án nhân dân tỉnh Hải Dương đối với thông báo trả lại đơn khởi kiện.
Ngày 13/02/2012, Chánh án Tòa án nhân dân tỉnh Hải Dương ban hành Quyết định giải quyết khiếu nại số 01/2012/QĐ-GQKN có nội dung: Chấp nhận yêu cầu khởi kiện của ông Vũ Năm, thu hồi lại Thông báo trả lại đơn khởi kiện để tiến hành các hành vi tố tụng về việc thụ lý đơn khởi kiện theo đúng quy định của pháp luật.
Ngày 14/04/2012, Tòa án nhân dân tỉnh Hải Dương có Thông báo số 01/TB-TA đề nghị ông Vũ Năm sửa đổi, bổ sung nội dung đơn khởi kiện.
Ngày 15/03/2012, ông Vũ Năm có đơn khởi kiện với nội dung sửa đổi đối tượng khởi kiện là hành vi của Chủ tịch UBND tỉnh Hải Dương không khắc phục hành vi hành chính sai trái của UBND thành phố Hải Dương trong việc không ra quyết định thu hồi đất.
Ngày 19/03/2012, Tòa án nhân dân tỉnh Hải Dương căn cứ điểm c khoản 1 Điều 109 Luật Tố tụng hành chính ban hành Thông báo số 88/2012/TB-TA trả lại đơn khởi kiện của ông Vũ Năm với lý do: Hành vi của Chủ tịch UBND tỉnh Hải Dương về việc ban hành Quyết định giải quyết khiếu nại không phải đối tượng khởi kiện vụ án hành chính.
Ngày 20/03/2012, ông Vũ Năm khiếu nại lên Chánh án Tòa án nhân dân tỉnh Hải Dương đối với Thông báo trả lại đơn khởi kiện của Tòa án nhân dân tỉnh Hải Dương.
Ngày 03/04/2012, Chánh án Tòa án nhân dân tỉnh Hải Dương ban hành Quyết định số 22/QĐ-GQKN có nội dung: Không chấp nhận khiếu nại của ông Vũ Năm, giữ nguyên Thông báo trả lại đơn khởi kiện của Tòa án nhân dân tỉnh Hải Dương.
Ngày 25/05/2012, ông Vũ Năm khiếu nại tới Chánh án Tòa án nhân dân tối cao đối với Quyết định giải quyết khiếu nại số 22/QĐ-GQKN của Chánh án TAND tỉnh Hải Dương
Về tố tụng: Việc ông Vũ Năm khiếu nại đối với Quyết định số 22/QĐ-GQKN ngày 25/05/2012 của Chánh án Tòa án nhân dân tỉnh Hải Dương giải quyết khiếu nại đối với Thông báo số 88/2012/TB-TA trả lại đơn khởi kiện của Tòa án nhân dân tỉnh Hải Dương là thực hiện theo thủ tục tố tụng quy định tại Điều 110 Luật TTHC. Theo quy định tại khoản 3 Điều 110 thì Quyết định giải quyết khiếu nại của Chánh án Tòa án nhân dân tối cao mới là quyết định giải quyết cuối cùng.
Ngày 21/02/2000, Thủ tướng Chính phủ có Quyết định số 130/QĐ thu hồi 256,34 ha đất tại Quận Ngô Quyền, thành phố Hải Phòng để xây dựng khu đô thị mới (trong đó có phần diện tích đất 314,3 m2 đất ông Đàm Minh Thành mua lại của ông Dương từ ngày 21/01/1993).
Qua các trường hợp trên Viện kiểm sát địa phương cần chú ý: Khi Viện kiểm sát nhận được thông báo của Tòa án sơ thẩm về việc trả lại đơn khởi kiện thì Viện kiểm sát tiến hành xem xét xem việc trả lại đơn khởi kiện của Tòa án có căn cứ và đúng thủ tục pháp luật không? Nếu phát hiện có vi phạm thì Viện trưởng Viện kiểm sát cùng cấp tiến hành kiến nghị đến Chánh án Tòa án cấp sơ thẩm yêu cầu xem xét việc trả lại đơn khởi kiện của Thẩm phán. Nếu thấy việc Chánh án Tòa án cấp sơ thẩm nào giữ quan điểm trả lại đơn kiện thì Viện trưởng Viện kiểm sát cấp sơ thẩm tiếp tục kiến nghị lên Chánh án Tòa án cấp trên trực tiếp để xem xét. Quyết định của Chánh án Tòa án cấp trên là quyết định cuối cùng (Điều 110 Luật TTHC).
Cần lưu ý:
- Việc thực hiện quyền kiến nghị của Viện kiểm sát phải trong thời hạn luật định.
- Nếu thấy việc Tòa án trả lại đơn kiện của Tòa án là đúng nhưng Viện kiểm sát vẫn nhận được đơn khiếu nại của người khởi kiện gửi đến thì hướng dẫn cho đương sự thực hiện quyền khiếu nại đến Chánh án Tòa án có thẩm quyền theo quy định tại Điều 110 Luật TTHC.