Xây dựng Viện kiểm sát thực sự trở thành thiết chế hữu hiệu trong việc kiểm soát việc thực hiện quyền lực tư pháp

Thưa các đồng chí!

Hôm nay, tôi rất vui mừng đến dự Hội nghị toàn quốc “Tổng kết thực tiễn thi hành Luật tổ chức Viện kiểm sát nhân dân năm 2002, Bộ luật tố tụng hình sự năm 2003”. Thay mặt Lãnh đạo Đảng, Nhà nước, tôi nhiệt liệt chào mừng và chúc sức khỏe các đồng chí đại biểu tham dự Hội nghị; qua các đồng chí, gửi tới các đồng chí cán bộ lão thành trong Ngành, cùng toàn thể cán bộ, công chức, viên chức ngành Kiểm sát nhân dân lời thăm hỏi ân cần và lời chúc tốt đẹp nhất. Chúc Hội nghị của chúng ta thành công tốt đẹp.

Thưa các đồng chí!

Qua theo dõi công tác tư pháp và nghe các báo cáo tại Hội nghị hôm nay, tôi rất vui mừng nhận thấy, trong những năm qua, mặc dù tình hình tội phạm gia tăng và diễn biến phức tạp, tính chất tội phạm ngày càng nghiêm trọng, đối tượng, lĩnh vực phạm tội đa dạng, xuất hiện nhiều loại tội phạm mới, song các ngành tư pháp trong đó có ngành Kiểm sát nhân dân đã vượt qua khó khăn, thử thách, nỗ lực phấn đấu để hoàn thành trọng trách mà Đảng, Nhà nước và nhân dân giao phó, đóng góp không nhỏ vào sự nghiệp xây dựng, hoàn thiện Nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam.

Qua công tác thực hành quyền công tố và kiểm sát hoạt động tư pháp, Viện kiểm sát nhân dân đã nêu cao vai trò, trách nhiệm trong công tác bảo vệ Đảng, Nhà nước, bảo vệ pháp chế xã hội chủ nghĩa, quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức và công dân, có nhiều đổi mới và chuyển biến tích cực về mọi mặt, phục vụ có hiệu quả công cuộc đổi mới, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, được nhân dân đồng tình ủng hộ, tạo sự tin tưởng của Đảng, Nhà nước và các cơ quan trong hệ thống chính trị với ngành Kiểm sát nhân dân.

Tuy nhiên, đối chiếu với các yêu cầu của công tác tư pháp và nhiệm vụ xây dựng, hoàn thiện Nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam thì kết quả đạt được vẫn còn khiêm tốn: chất lượng của công tác tư pháp vẫn chưa đáp ứng được yêu cầu của tình hình, vẫn còn bỏ lọt tội phạm và còn oan, sai, vi phạm quyền tự do dân chủ của công dân... Chính vì vậy, đòi hỏi cần phải đẩy mạnh cải cách tư pháp mạnh mẽ, quyết liệt hơn.

Thưa các đồng chí!

Trong thời gian tới, tình hình tội phạm và vi phạm pháp luật còn tiếp tục diễn biến phức tạp với tính chất và hậu quả ngày càng nghiêm trọng. Tội phạm trong lĩnh vực tài chính - ngân hàng, tội phạm ma túy, tội phạm có tổ chức hoạt động theo kiểu “xã hội đen”… chưa giảm. Yêu cầu của nhân dân đối với các cơ quan tư pháp sẽ ngày càng cao; các cơ quan tư pháp phải thật sự là chỗ dựa của nhân dân trong việc bảo vệ công lý, quyền con người, đồng thời phải là công cụ hữu hiệu bảo vệ pháp luật và pháp chế xã hội chủ nghĩa, đấu tranh có hiệu quả đối với các loại tội phạm và mọi vi phạm pháp luật. Để đáp ứng yêu cầu đó, Chiến lược cải cách tư pháp đến năm 2020 đã nhấn mạnh mục tiêu là “phải xây dựng nền tư pháp trong sạch, vững mạnh, dân chủ, nghiêm minh, bảo vệ công lý, từng bước hiện đại, phục vụ nhân dân, phụng sự Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa, hoạt động tư pháp mà trọng tâm là hoạt động xét xử được tiến hành có hiệu quả và hiệu lực cao”. Đồng thời, Chiến lược xây dựng và hoàn thiện hệ thống pháp luật Việt Nam đến năm 2010, định hướng đến năm 2020 cũng đã chỉ rõ nhiệm vụ: “cải cách mạnh mẽ các thủ tục tố tụng tư pháp theo hướng dân chủ, bình đẳng, công khai, minh bạch, chặt chẽ, nhưng thuận tiện, bảo đảm sự tham gia và giám sát của nhân dân đối với hoạt động tư pháp; bảo đảm chất lượng tranh tụng tại các phiên tòa xét xử, lấy kết quả tranh tụng tại tòa làm căn cứ quan trọng để phán quyết bản án, coi đây là khâu đột phá để nâng cao chất lượng hoạt động tư pháp”. Để thực hiện hiệu quả mục tiêu, nhiệm vụ quan trọng này đòi hỏi phải kịp thời sửa đổi và hoàn thiện hệ thống pháp luật.

Triển khai thực hiện hai Chiến lược nêu trên, Quốc hội khóa XIII đã ban hành Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh của toàn khóa. Trong đó, ngành Kiểm sát nhân dân được Quốc hội giao nhiệm vụ chủ trì, phối hợp với các cơ quan hữu quan xây dựng Luật tổ chức Viện kiểm sát nhân dân và Bộ luật tố tụng hình sự. Đây là hai đạo luật có vị trí rất quan trọng, liên quan trực tiếp đến tổ chức và hoạt động của các cơ quan tư pháp nói chung và Viện kiểm sát nhân dân nói riêng; đến việc bắt, giam, tha, phán xét một con người. Vì vậy, một trong những yêu cầu quan trọng đặt ra đối với quá trình xây dựng các đạo luật này là phải tổng kết đầy đủ, sâu sắc, toàn diện cả về lý luận và thực tiễn, làm rõ những ưu điểm, hạn chế, trên cơ sở đó đề xuất kế thừa những quy định đang phát huy tác dụng tích cực, đã được thực tiễn kiểm nghiệm, đồng thời xác định những vấn đề cần sửa đổi, bổ sung, bảo đảm phù hợp với đường lối, chính sách của Đảng và các điều kiện cụ thể ở nước ta về mọi mặt.

Với ý nghĩa như vậy, thay mặt Lãnh đạo Đảng, Nhà nước, tôi biểu dương ngành Kiểm sát nhân dân đã đề cao trách nhiệm, sớm chủ động, tích cực tổ chức Hội nghị này nhằm tạo cơ hội để Lãnh đạo liên ngành tư pháp trung ương, các thành viên Ban soạn thảo, Tổ biên tập, cán bộ, Kiểm sát viên trong toàn Ngành thảo luận, đóng góp ý kiến để hoàn thiện luật.

Để thực hiện tốt nhiệm vụ quan trọng này, tôi xin nhấn mạnh một số nội dung để các đồng chí cùng quán triệt thực hiện:

Thứ nhất, tổng kết thực tiễn thi hành Luật tổ chức Viện kiểm sát nhân dân và Bộ luật tố tụng hình sự phải được tiến hành công phu, nghiêm túc, có chất lượng. Qua tổng kết, phải làm rõ được những kết quả, ưu điểm nổi bật của các luật này; phân tích sâu sắc, cụ thể để thấy rõ những quy định nào của luật không còn phù hợp, cần sửa đổi, bổ sung, những quy định nào của luật đúng nhưng do tổ chức thực hiện chưa tốt cần chấn chỉnh lại việc tổ chức thực hiện; những quy định nào cần phải bổ sung để có thể giải quyết tốt những vấn đề mới mà thực tiễn đặt ra. Đây chính là cơ sở thực tiễn để đề xuất những nội dung sửa đổi, bổ sung luật.

Thứ hai, thời gian qua, cải cách tư pháp được Đảng ta tích cực chỉ đạo và xem đây là nhân tố quan trọng thúc đẩy quá trình xây dựng, hoàn thiện Nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam. Việc nghiên cứu, sửa đổi Luật tổ chức Viện kiểm sát nhân dân và Bộ luật tố tụng hình sự phải quán triệt đầy đủ, đúng đắn quan điểm, chủ trương cải cách tư pháp thể hiện trong các văn kiện, nghị quyết của Đảng. Đặc biệt, một trong những nội dung quan trọng của Cương lĩnh và Văn kiện Đại hội lần thứ XI của Đảng đã chỉ rõ là phải bảo đảm sự kiểm soát giữa các cơ quan trong việc thực hiện quyền lập pháp, hành pháp và tư pháp. Qua thảo luận cho ý kiến lần đầu về dự thảo sửa đổi Hiến pháp năm 1992, nhiều đại biểu Quốc hội cũng đã thể hiện ý chí phải tăng cường cơ chế kiểm tra, giám sát, kiểm soát việc thực hiện quyền lực nhà nước. Không ít ý kiến đại biểu Quốc hội đề nghị cần xem xét việc giao lại chức năng kiểm sát việc tuân theo pháp luật trong lĩnh vực hành chính, kinh tế, xã hội (kiểm sát chung) để ngành Kiểm sát nhân dân tiếp tục thực hiện nhằm khắc phục những bất cập trong cơ chế kiểm tra, giám sát hiện nay ở Nhà nước ta. Từ những vấn đề gợi mở nêu trên, đề nghị các đồng chí tiếp tục nghiên cứu, tích cực đóng góp ý kiến vào quá trình sửa đổi Hiến pháp thời gian tới và cụ thể hóa trong Luật tổ chức Viện kiểm sát nhân dân (sửa đổi).

Thứ ba, tổ chức và hoạt động của Viện kiểm sát nhân dân theo Luật tổ chức Viện kiểm sát nhân dân (sửa đổi) phải đáp ứng mục tiêu chung của việc đổi mới các cơ quan tư pháp, đó là: bảo đảm tính khoa học, đồng bộ, đề cao sự độc lập, khách quan, tuân thủ pháp luật, xác định đúng, đủ quyền năng, trách nhiệm pháp lý của từng cơ quan và từng chức danh tư pháp. Quy định rõ chức năng, nhiệm vụ, thẩm quyền và hoàn thiện tổ chức bộ máy của Viện kiểm sát các cấp để bảo đảm thực hiện hiệu quả chức năng thực hành quyền công tố, kiểm sát hoạt động tư pháp, tăng cường trách nhiệm công tố trong hoạt động điều tra, gắn công tố với hoạt động điều tra, nâng cao chất lượng tranh tụng của Kiểm sát viên tại phiên tòa; xây dựng Viện kiểm sát thực sự trở thành thiết chế hữu hiệu trong việc kiểm soát việc thực hiện quyền lực tư pháp.

Thứ tư, sửa đổi Bộ luật tố tụng hình sự phải tạo lập hệ thống các thủ tục dân chủ, công khai, minh bạch, chặt chẽ và hiệu quả hơn. Một nền tư pháp dân chủ, tiến bộ, mang đậm tính nhân dân sẽ không chấp nhận các thủ tục rườm rà, thiếu chặt chẽ, gây khó khăn cho người dân khi tiếp cận công lý. Tăng cường vai trò của người bào chữa để thực hiện tốt việc tranh tụng tại phiên tòa. Bổ sung các quy định nhằm tăng cường khả năng phát hiện tội phạm; nâng cao hơn nữa trách nhiệm của các cơ quan tiến hành tố tụng, bảo đảm quá trình giải quyết vụ án được khách quan, kịp thời và hiệu quả. Sửa đổi các quy định nhằm phân định rành mạch thẩm quyền quản lý hành chính với trách nhiệm, quyền hạn tư pháp trong hoạt động tố tụng tư pháp theo hướng tăng quyền và tăng trách nhiệm cho Điều tra viên, Kiểm sát viên, thẩm phán để họ chủ động trong thực thi nhiệm vụ, nâng cao tính độc lập và chịu trách nhiệm trước pháp luật về các hành vi và quyết định tố tụng của mình, tạo cơ sở xây dựng đội ngũ cán bộ tư pháp vừa hồng, vừa chuyên, có đầy đủ năng lực, trách nhiệm, bản lĩnh.

Thứ năm, để đảm đương được trọng trách nêu trên, vấn đề có tính quyết định, đó là phải xây dựng được đội ngũ cán bộ vững vàng về chính trị, tinh thông về pháp luật, giỏi về chuyên môn nghiệp vụ. Do đó, cần rà soát để sửa đổi, bổ sung các tiêu chuẩn đối với Kiểm sát viên nhằm đáp ứng yêu cầu đấu tranh phòng, chống tội phạm trong tình hình mới. Đổi mới thủ tục giới thiệu, tuyển chọn, bổ nhiệm Kiểm sát viên nhằm bảo đảm chặt chẽ, khách quan, công tâm, loại bỏ các quy định mang hình thức, thiếu chính xác. Khẩn trương nghiên cứu, làm rõ cơ sở lý luận và thực tiễn của việc đổi mới các quy định về thời hạn bổ nhiệm các chức danh tư pháp nói chung và chức danh Kiểm sát viên nói riêng, sớm báo cáo các cơ quan có thẩm quyền quyết định. Đồng thời, ngành Kiểm sát nhân dân cần tiếp tục thực hiện việc rà soát, đánh giá thực trạng đội ngũ cán bộ, Kiểm sát viên; đổi mới công tác đào tạo, bồi dưỡng cán bộ nhằm chủ động hơn trong công tác cán bộ, đáp ứng yêu cầu cải cách tư pháp và hội nhập quốc tế.

Thưa các đồng chí!

Đất nước ta đang bước vào giai đoạn phát triển mới với những nhiệm vụ hết sức to lớn, nhiều thuận lợi nhưng cũng đầy khó khăn, thách thức. Tôi tin tưởng rằng, với truyền thống đáng tự hào trên 50 năm tổ chức và hoạt động của Viện kiểm sát nhân dân, trên cơ sở quán triệt sâu sắc chủ trương, đường lối của Đảng, ngành Kiểm sát nhân dân sẽ hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ mà Đảng, Nhà nước và nhân dân giao phó, đóng góp tích cực vào mục tiêu xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam, thực hiện thắng lợi Nghị quyết Đại hội XI của Đảng.

Với tinh thần đó, tôi xin chúc toàn thể cán bộ, Kiểm sát viên ngành Kiểm sát nhân dân luôn nêu cao bản lĩnh, tăng cường niềm tin và sức sáng tạo để hoàn thành tốt nhiệm vụ được giao. Chúc tất cả các đồng chí phát huy tinh thần trách nhiệm, trí tuệ, thực hiện thắng lợi mục tiêu xây dựng, hoàn thiện hệ thống pháp luật mà Đảng và Nhà nước đã đề ra.

Xin trân trọng cảm ơn!